آیا مى توان سال خمسى را تغییر داد و اگر کسى سود فاصله ى سال اصلى و سال جدید را تخمیس کند، آیا باز هم براى تغییر سال خمسى نیاز به اذن حاکم شرع دارد
زمان معین براى خمس دادن
۱٫ شخص از چه زمانى باید سال خمسى داشته باشد؟
ج. تاجر و کاسب و صنعت گر و مانند این ها از وقتى که شروع به کاسبى مى کنند، یک سال که بگذرد، باید خمس آن چه را که از خرج سالشان زیاد مى آید بدهند، و کسى که شغلش کاسبى نیست، اگر اتفاقا معامله اى بکند و منفعتى ببرد، بعد از آن که یک سال از موقعى که فایده برده بگذرد، باید خمس مقدارى را که از خرج مالش زیاد آمده بدهد.
ملاک در روز اوّل سال خمسى
۲٫ اگر فردى در وسط روز اوّل سال خمسى مالى به او برسد، آیا این مال جزو درآمد سال پیش است یا سال بعد؟
ج. مربوط به سال آینده است.
سال کسى که درآمدى ندارد
۳٫ کسى که درآمدى ندارد یا اگر دارد به مخارج او کفایت نمى کند، آیا لازم است سال خمسى قرار دهد؟
ج. لازم نیست.
چیزى که سال از آن نگذشته
۴٫ اگر از سال خمسى چیزى در دست شخص باشد، ولى هنوز یک سال از موعد آن نگذشته است. آیا خمس به آن تعلّق مى گیرد؟
ج. چیزى که سر سال خمسى از مؤونه اضافه بیاید تخمیس مى شود، مگر از مصادیق مسأله ى ۱۴۰۰ رساله باشد و یا فایده اى مستقل از ارباح کسب سال باشد که بتواند سال مختصّ به خود داشته باشد.
کسى که سال خمسى ندارد
۵٫ کسى که سال خمسى ندارد و مى خواهد خمس اموالش را بدهد. آیا لازم است اوّلین سودى را که به دست آورده، مبدأ سال خمسى خود قرار دهد و بقیه سودها و مخارج را با آن بسنجد؟ یا لازم نیست؛ بلکه فقط خمس اموالى را که یقین دارد الآن خمس به آن ها تعلّق مى گیرد پرداخت کند و اموالى را که شک دارد خمس به آن ها تعلق مى گیرد یا نه مصالحه نماید و تاریخ مصالحه را اوّل سال خمسى خود قرار دهد؟
ج. وجه اخیر صحیح است.
تغییر دادن سال خمسى
۶٫ آیا مى توان سال خمسى را تغییر داد و اگر کسى سود فاصله ى سال اصلى و سال جدید را تخمیس کند، آیا باز هم براى تغییر سال خمسى نیاز به اذن حاکم شرع دارد؟
ج. همان مقدار حساب براى تغییر سال خمسى کافى است و هر وقت حساب خود را تسویه کرد، همان وقت ابتداى سال او مى شود.
تقارن حقوق با سال خمسى
۷٫ شخصى در یک تاریخ مشخّص حقوق مى گیرد و همان تاریخ، آخرین روز سال خمسى او است. با سر رسیدن آن تاریخ آیا به حقوق همان ماه که در واقع خرج ماه آینده است خمس تعلّق مى گیرد؟
ج. حقوق ذکر شده از درآمد سال وصول آن است؛ مگر به نحوى مشمول مسأله ى ۱۴۰۰ رساله شود که ربح زاید از مؤونه ى سال بر آن صادق نباشد.
دریافت حقوق ماه قبل بعد از فرارسیدن سال خمسى
۸٫ در سر سال خمسى، قبل از دریافت حقوق ماه قبل، خمس مال خودم را محاسبه کرده و پرداخته ام و بعد از چند روز حقوق ماه قبل را گرفته ام، آیا این حقوق مربوط به سال خمسى آینده است یا باید همین سال محاسبه شود؟
ج. مربوط به سال آینده است.
محاسبه خمس اموال قبل از رسیدن سال خمسى
۹٫ چند روز مانده به سر سال خمسى، خمس اموال را محاسبه کرده و پرداخته ام و همان موقع را سر سال خمسى جدید قرار داده ام، آیا حقوقى یا درآمدى که در آن چند روز بعد به دستم مى رسد، جزو درآمد سال بعد است یا باید حالا خمس آن را بدهم؟
ج. اگر وقت وصول آن حقوق هم بعد از آن روز محاسبه بوده، جزو درآمد سال بعد است.
خمس پولى که قرض داده شده
۱۰٫ مقدارى پول به کسى قرض دادم تا چند ماه قبل از فرارسیدن سال خمسى ام به من برگرداند، ولى او بعد از سال خمسى برگرداند و من در آن موقع که قرار بود تحویل دهد (قبل از سال خمسى) براى مخارج زندگى ام، به آن پول نیاز داشتم. آیا این پول خمس دارد؟
ج. خمس ندارد.
سال خمسى طلاب علوم دینى که سهم امام مصرف مى کنند
۱۱٫ آیا طلاب علوم دینى که سهم امام ـ علیه السّلام ـ مصرف مى کنند وگاهى نیز از راه تبلیغ درآمدى دارند باید سال خمسى داشته باشند؟ اگر لازم است داشته باشند، اگر در آخر سال خمسى چیزى اضافه بیاید و نداند از کدام است (سهم امام یا درآمد تبلیغى) تکلیف چیست؟
ج. سال خمسى داشته باشند و هر چه اضافه آوردند باید خمس آن را بدهند هر مالى که باشد از قبیل مزد و حقوق و تدریس و… به نحو لزوم و در وجوه بنابر احوط.
کسى که فقط چند سال قبل خمس اموال خود را داده است
۱۲٫ شخصى خمس اموال خود را حساب کرده و پرداخته، ولى براى سال هاى بعد حساب خود را نگاه نداشته. بعد از چند سال مى خواهد اموال خود را حساب کند، آیا خمسى که قبلاً پرداخت کرده کسر مى شود؟
ج. اگر از مخمّس خرج نموده، ظاهرا کسر نمى شود و گرنه اضافه شده ى بر اموال او خمس دارد.
شخصى که سال خمسى نداشته
۱۳٫ شخصى که سال خمسى ندارد و مى خواهد براى خود سال خمسى قرار دهد و چند روز قبل مبلغى درآمد داشته آیا به این پول خمس تعلق مى گیرد؟
ج. احتیاطا باید با حاکم شرع مصالحه کنند.
خمس مواد خوراکى که در اواخر سال خمسى تهیه مى شوند
۱۴٫ شخصى که سال خمسى دارد و مقدارى مواد خوراکى را اواخر سال خمسى (مثلاً دو ماه مانده به پایان سال) خریده است، اگر سر سال خمسى بخواهد خمس آن ها را بدهد براى تهیه آن ها در سال بعد براى خوراک خانواده با مشکل مواجه مى شود و آن قدر ندارد که از نیاز و خرج زندگیش زیاد بیاید با توجه به این که از زمان خرید آن مواد خوراکى یک سال نگذشته است، آیا خمس آن ها واجب است؟
ج. خیر، به مسأله ى ۱۴۰۰ رساله مراجعه شود.
خمس حقوقى که چند روز قبل از رسیدن سال خمسى دریافت مى شود
۱۵٫ کارمندى که سال خمسى او رأس یکى از ماه هاى شمسى است و به طور عادى حقوق او به زحمت تا پایان ماه کفاف مخارج او را مى دهد، اگر حقوق خود را یک یا دو روز قبل از رسیدن سال خمسى دریافت کند، آیا باید خمس آن را بپردازد؟
ج. خیر، بنابر توضیحى که در مسأله ى ۱۴۰۰ رساله ذکر گردیده است.
تغییر سال خمسى
۱۶٫ آیا مى توان سال خمسى را تغییر داد؟ چگونه؟
ج. مى توان آن را جلو انداخت و هر وقت تسویه حساب کرد، اوّل سال او حساب مى شود.
تعیین سال خمسى جداگانه براى حقوق هر ماه
۱۷٫ حقوق بگیران و افرادى که ماهیانه مبلغى به عنوان حقوق یا شهریه دریافت مى کنند، آیا مى توانند براى هر حقوق دریافتى ماهیانه خود، سال جداگانه اى قرار دهند؟ طلاب شهریه بگیر چه طور؟
ج. باید براى تمام اموال یک سال خمسى قرار دهند، با فرض این که یک درآمد عرفى مستمر حساب مى شود؛ به مسأله ى ۱۳۸۸ رساله مراجعه شود.
شمسى یا قمرى بودن سال خمسى
۱۸٫ آیا براى تعیین سال خمسى، بهتر است سال شمسى محاسبه شود یا قمرى؟
ج. جایز است دادن خمس را تا آخر سال قمرى، تأخیر بیاندازد و اگر براى دادن خمس زراعت و مانند آن، که مطابق سال شمسى انجام مى شود، سال خمسى را شمسى قرار دهد، اشکال ندارد.
نحوه تعیین سال خمسى
۱۹٫ آیا تعیین سال خمسى به اختیار خود شخص است یا باید ابتداى شروع به کسب را ابتداى سال خود قرار دهد؟
ج. باید از اوّلین درآمد آن حساب کند. (مسأله ى ۱۳۸۴ رساله).
سال خمسى جداگانه براى هر درآمد
۲۰٫ آیا انسان مى تواند سال خمسى هر پولى را که به دستش مى رسد جداگانه قرار دهد؛ یعنى براى هر دریافت و درآمدى که به دستش مى رسد، یک سال خمسى جداگانه قرار دهد که اگر آن پول در آن سال خرج نشد خمس آن را بدهد یا این که حتما باید یک سال خمسى واحد براى همه درآمدها در همه ماه ها و روزها داشته باشد؟
ج. اگر فقط یک رشته درآمد دارد، باید یک سال خمسى قرار دهد، (مسأله ى ۱۳۸۴ و ۱۳۸۸ رساله).
زمان محاسبه خمس چک مدت دار
۲۱٫ چنان چه خریدار چک مدت دار بدهد که پس از سه ماه وصول شود، براى محاسبه خمس آن زمان فروش ملاک است یا وقت وصول پول؟
ج. وقت وصول پول ملاک است.
خمس لوازم التحریر که اواخر سال خمسى تهیه مى شود
۲۲٫ اگر سال خمسى کسى مثلاً پایان شهریور باشد، آیا لوازم التحریرى که براى سال تحصیلى فرزندانش خریدارى کرده، خمس دارد یا نه؟
ج. به مسأله ى ۱۴۰۰ رساله رجوع شود.
تعیین ساعت خمسى
۲۳٫ آیا در سال خمسى تعیین ساعت خمسى نیز لازم است؟ و در صورت تعیین، اگر بعد از آن ساعت پولى به انسان برسد آیا جزو درآمد سال بعد محسوب مى شود؟
ج. مناسب است ساعت آن هم معین باشد؛ لکن گذشت که روز تسویه حساب، اوّلین روز سال جدید است.
فراموش کردن سال خمسى
۲۴٫ در صورتى که روز شروع سال خمسى را ندانم، ولى ماهش را بدانم، آیا مى شود به دلخواه، یکى از روزهاى همان ماه را اختیار کنم؟
ج. بله، مى تواند اوّل ماه را اختیار کند و غیر آن هم مانعى ندارد.
