از واجباتی که عقل هر فردی به آن اذعان دارد تشکر از محبت و نعمت دیگران است تا آنجایی که از علت های وجوب معرفت و عبادت خدا، تشکر از نعمت هایی که به ما داده شده است.
نشانه ای از نشانه های ایمان
از نشانه های ایمان در وهله اول سپاسگزاری و شکر نسبت به خداوند است که مظهر لطف و بخشش بوده و با نعمت های فراوان مخلوقاتش را به بندگی و اطاعت از خویش فرمان داده است.در مرتبه دوم تشکر از کسانی که راه رسیدن به نعمات الهی را هموار نموده و واسطه این فیض شده اند وظیفه ای است که مورد سفارش خدا و اولیای دین می باشد . از سخنان پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) است که می فرمایند:شکر خدا را بجا نیاورده است آنکه از مردم (درقبال انعامشان) تشکر نکند. (المتقین ج ۱۳/ص ۲۱ الوسائل ج ۱۱/ص ۵۴۲).بنابراین اگر در جامعه روحیه تشکر و قدردانی از انسان های خیّر، مبتکر و خلّاق از بین برود، گرایش به فعالیت های مثبت و سازنده کمرنگ شده و دلسردی و خمودگی جای آن را خواهد گرفت. از آنجایی که تشکر و تشویق به انگیزش افراد در ارائه خدمات بهتر و مطلوبتر کمک می کند و روح و روان آنها را شاد و بانشاط می گرداند، این امر همیشه مورد تأکید اسلام و پیشوایان دینی بوده است. محمود بن ابی البلاد می گوید: از امام رضا (علیه السلام) شنیدم که می فرمود: هر که سپاس مردم نعمت دهنده را نگوید، سپاس خدای بزرگ را نگفته است.(تفسیر نور الثقلین ج ۴/ ص۲۰۱ البحارج ۷۱/ ص۴۴ الوسائل ج ۱۱/ص ۵۴۲).وجدان آدمی حکم می کند که محبت دیگران را به هر نحوی شده پاسخ دهد ولو با یک تشکر زبانی ساده یا حرکتی محبت آمیز.
همیشه تشکر زبانی نیست
البته باید دانست که همیشه تشکر در زبان خلاصه نمی شود، بلکه باید تشکر را در صحنه عمل آورد. به طور مثال اگر کسی به خاطر نعمت سلامتی چشم خود از خدای تبارک و تعالی تشکر کرد، اما چشم خود را در راه هایی که او اجازه نداده است به کار بندد، تشکر او بیجا و ناپذیرفتنی است. باید تشکر زبانی همراه با به کار گیری چشم در جاهای مجاز باشد. بنابراین کسی که می خواهد محبت دیگران را تشکر کند باید این تشکر را عملا نشان دهد.امیرالمومنین (علیه السلام) این را از صفات مومن حقیقی می دانند زیرا می فرمایند: «شکر مومن در عملش ظاهر می شود اما شکر منافق از زبانش زیادتر نمی شود.»
به بهترین شکل پاسخ دهیم
الف) در فرهنگ دینی آمده همیشه وقتی کسی به شما نیکی کرد نیکی او را بهتر و بیشتر جواب دهید تا آنجا که اگر کسی در هنگام سلام گفتن تنها به «سلام»بسنده کرد شما به او بگویید «سلام علیکم» و اگر گفت «سلام علیکم» شما بگویید «سلام علیکم و رحمه الله» و اگر گفت: «سلام علیکم و رحمه الله» شما بگویید: «سلام علیکم و رحمه الله و برکاته». در قرآن مجید نیز آمده است اگر به شما نیکی شد بهتر جواب دهید. ب) انسان از دیگران نباید توقع و انتظار تشکر داشته باشد. این به دو علت است:۱ عمل باید همیشه برای خدا باشد و تنها از خدا پاداش بخواهد و گرنه انتظار تشکر از دیگران اجر عمل را نزد خدای متعال از بین می برد. در قرآن کریم علت عظمت کار اهل بیت علیهم السلام در کمک به فقیر و یتیم و اسیر (که داستانش در سوره هل اتی آمده است) همین انتظار تشکر نداشتن آن ها دانسته شده است: «إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنکُمْ جَزَاء وَلَا شُکُورًا » ؛ جز این نیست که شما را برای خدا اطعام می کنیم و از شما نه پاداشی می خواهیم نه سپاسی .۲ همیشه باید به دیگران خوشبین بود. بنابراین می توان با توجیهاتی، عدم تشکر را بر فراموشی یا چیزهایی از این قبیل بر بدی حمل نکرد. در روایات ما آمده است: کار دیگران را به بهترین وجه انگار.امیرالمؤمنین علیه السلام نیز در نهج البلاغه می فرمایند: تشکر نکردن دیگران تو را از کار خوب باز ندارد.
تشکر در رانندگی
۱ کسی که در یک کوچه باریک سر یک تقاطع توقف می کند تا ما اجازه عبور پیدا کنیم سزاوار تشکر است.۲ باید از راننده ای که ایثار کرده یا حتی حق تقدم دیگری را رعایت کرده تشکر کرد ؛ هم برای انجام وظیفه او ،هم برای تشویق به تکرار این گونه حرکات پسندیده.۳ باید تشکر کرد از راننده ای که به مجروح شده در تصادف کمک کرده تا او به بیمارستان منتقل شود. ۴ باید تشکر کرد از راننده ای که امانتداری کرده و کیف یا وسیله جا مانده فرد را به او رسانده است. ۵ باید راننده خلافکار از پلیسی که انجام وظیفه کرده و او را جریمه کرده است تشکر کند. ۶ مسافر وسایل نقلیه عمومی نباید در هنگام پیاده شدن از وسیله نسبت به راننده آن بی تفاوت باشد. باید از او تشکر کند.
